Bộ ba trải nghiệm thẩm mỹ (The Aesthetic Triad) là một khái niệm trong nghiên cứu thần kinh thẩm mỹ học (neuroaesthetics), nói về cách não bộ con người trải nghiệm cái đẹp hoặc phản ứng với các kích thích mang tính thẩm mỹ (như âm nhạc, hội họa, kiến trúc, hay thiết kế).
Theo nghiên cứu của Chatterjee & Vartanian (2014), Aesthetic Triad gồm ba hệ thống chính trong não bộ cùng hoạt động để tạo nên cảm xúc “đẹp” hoặc “thẩm mỹ” khi ta nhìn, nghe, hay cảm nhận một thứ gì đó. “Cái đẹp” không chỉ là mắt thấy, mà là não cảm nhận qua ba lớp:
- Nhìn (Sensory)
- Hiểu (Meaning)
- Cảm (Emotion)
1. Sensory–Motor System (Hệ cảm giác)
Là phần não xử lý các yếu tố cảm giác trực tiếp như màu sắc, đường nét, âm thanh, chuyển động, hình khối…
→ Đây là phản ứng đầu tiên khi ta “nhìn thấy đẹp”, kiểu như “ôi, màu này bắt mắt ghê!” hoặc “font này mượt quá!”. Trong thiết kế, hệ này phản ứng với hình thức thị giác-bố cục, texture, contrast, tỉ lệ…
2. Knowledge–Meaning System (Hệ tri thức – ý nghĩa)
Liên quan đến ký ức, văn hoá, kinh nghiệm cá nhân.
→ Tức là ta thấy đẹp vì hiểu hoặc liên tưởng tới điều gì đó có ý nghĩa.
Ví dụ: một logo gợi nhớ văn hóa Việt Nam, hay một poster khiến ta nhớ đến tuổi thơ.
Trong thiết kế, phần này quyết định ý nghĩa và context làm cho người xem “cảm” được sâu hơn. Còn sâu cỡ nào, thì cũng hên xui thôi à.
3. Emotion–Valuation System (Hệ cảm xúc)
Đây là nơi não “đánh giá” mức độ yêu thích, quan tâm hay xúc động.
→ Nó quyết định ta “thích” hay “không thích” một tác phẩm, và ở mức độ nào. Trong thiết kế, phần này phản ánh qua cảm xúc người xem, ví dụ: cảm thấy ấm áp, cao cấp, năng động, hay tin cậy…
